همه‌ی ما در زندگی احساس سوزش معده را حداقل برای یکبار تجربه کرده‌ایم، پس برایمان قابل درک است وقتی کودکمان دچار رفلاکس می‌شود چه درد و سوزشی را تحمل میکند و متأسفانه این مشکل در نوزادان و کودکان بسیار رایج است و در مواردی به بیماری جدی تبدیل می‌شود. اما در این مقاله راه حل‌هایی برای این مشکل ارائه داده‌ایم که با پیروی از آنها علائم ناخوشایند رفلاکس بسیار کاهش پیدا میکند و حتی منجر به درمان آن می‌شود.
چه زمانی مشکل رفلاکس تبدیل به بیماری رفلاکس می‌شود؟
رفلاکس اسید که بیشتر به عنوان رفلاکس معده یا رفلاکس معده به مری که به اختصار (GER gastro-esophageal reflux) شناخته می‌شود، به فرآیند برگشت محتویات معده به حلق گفته می‌شود. رفلاکس معده تنها مختص بزرگسالان نیست بلکه نوزادان نیز این وضعیت را تجربه میکنند. نوزادی که دچار رفلاکس معده است، استفراغ مکرر داشته یا دائما آب از دهانش جاری می‌شود.
اگر نوزاد شما علاوه بر این علائم، تحریک پذیری، مشکل در شیر خوردن یا تغذیه، وزن گیری نامناسب، سرفه، احساس خفگی یا خس خس سینه پس از شیر خوردن را تجربه میکند، ممکن است به مشکل جدی‌تری به نام “بیماری رفلاکس معده به مری” که به اختصار به آن (GERD) گفته می‌شود، مبتلا باشد. “بیماری رفلاکس معده به مری” پیامد رفلاکس معده به مری است. در نوزادان رفلاکس یا گِر (GER) شایع‌تر از بیماری رفلاکس معده یا گِرد (GERD) است.
گزینه‌های درمان رفلاکس اسید در نوزادان بستگی به سن کودک و شدت مشکل دارد. ایجاد تغییراتی در سبک زندگی و درمان‌های خانگی ساده معمولی بهترین اقدامات اولیه برای درمان هستند.
چه زمانی و چگونه به کودک غذا بدهیم؟
چگونگی تغذیه کودک رابطه مستقیمی با علائم رفلاکس و کاهش یا افزایش آنها دارد. پس باید توجه ویژه‌ای به زمان و نحوه شیردهی و تغذیه کودک داشته باشید. در ادامه با کمک و همکاری دکتر مقدادی، به موارد خیلی ساده‌ای پرداخته ایم که شما با پیروی کردن از این موارد و تغییرات کوچکی در سبک زندگی خود می‌توانید باعث بهبود رفلاکس در فرزندتان شوید.
-
تعداد وعده‌های غذایی کودک را افزایش دهید.
در صورتی که شکم کودک پر باشد، احتمال رفلاکس واستفراغ بالا می‌رود. لذا افزایش دفعات غذا خوردن و کاهش حجم هر وعده غذایی می‌تواند در کاهش رفلاکس مفید باشد.
هنگامی که معده کمتر پر باشد، فشار کمتری به عضله منقبض کننده (اسفنکتر) تحتانی مری وارد می‌شود. عضله منقبض کننده تحتانی مری یک عضله حلقوی است که مانع بالا آمدن محتویات معده به داخل مری می‌شود. هنگامی که از طرف معده فشار زیادی به این عضله وارد شود، عضله کارایی خود را از دست داده و اجازه می‌دهد مقداری از محتویات معده بالا آمده و وارد حلق شوند. در سال اول زندگی کودک، مدتی طول می‌کشد تا این عضله قدرتمند شود. بنابراین کودکان در این سن، زیاد دچار آبریزش دهان می‌شوند. بنابراین بهتر است هر زمان که کودک گرسنه بود به او شیر بدهید.
همچنین با شروع تغذیه‌ی کمکی علائم مربوط به رفلاکس معده به طور چشم‌گیری در کودک کاهش می‌یابد.
-
رژیم غذایی مادر برای رفلاکس نوزاد چگونه باشد؟
با ایجاد تغییراتی در برنامه غذایی مادر نیز، رفلاکس در کودکان شیرخواره ممکن است بهبود یابد. برخی مطالعات نشان می‌دهند هنگامی که مادران مصرف شیر و تخم مرغ خود را محدود میکنند، وضعیت کودکان بهتر می‌شود.
مادران شیرده در طول ماه‌های اول بهتر است از مصرف لبنیات گاوی مانند شیر، خامه، کره، پنیر و … (به علت بالا بودن میزان حساسیت به پروتیئن گاوی در شیرخوار مبتلا به رفلاکس) و همچنین از مصرف گوشت گاو، گوجه فرنگی، شکلات، کاکائو، قهوه و دخانیات خودداری نمایند.
در این موارد استفاده از گوشت و لبنیات با پایه‌ی غیر گاوی مانند گوسفند یا شیر سویا جایگزین مناسب‌تری خواهد بود.
برای دریافت برنامه‌ی رژیم و مشاوره تغذیه‌‌ای مناسب برای مادران شیرده می‌توانید همین الآن با پزشک رسا، خانم دکتر اسراء تاجیک تماس بگیرید. همچنین کودکانی که از شیر خشک تغذیه میکنند با تغییر شیر خشک ممکن است وضعیتشان بهبود یابد.
-
اندازه پستانک و شیشه شیر را بررسی کنید.
اگر کودک از شیشه شیر تغذیه میکند، سعی کنید سر پستانکی شیشه شیر، همیشه با شیر پر شود تا کودک هوای زیادی نبلعد. انواع اندازه‌های سر شیشه را امتحان کنید تا از متناسب بودن اندازه آن با دهان کودک مطمئن شوید.
همچنین برای جلوگیری از ورود شیر با سرعت زیاد به دهان کودک، نباید سوراخ سر شیشه گشاد باشد.
-
غلظت شیر خشک یا شیر مادر را افزایش دهید.
در صورت اجازه متخصص کودکان، اضافه کردن مقدار کمی برنج به شیر خشک یا شیر مادری که کودک از آن تغذیه میکند ممکن است باعث کاهش جاری شدن آب از دهان و استفراغ شود.
افزایش غلظت غذا باعث می‌شود محتویات معده به بالا حرکت نکنند. این راهکار علائم دیگر رفلاکس را بهبود نمی‌بخشد.
-
آروغ کودک را حتما بگیرید.
هر بار که به کودک شیر می‌دهید، حتما آروغ او را بگیرید. آروغ زدن کمک میکند علائم رفلاکس کاهش یابد. اگر کودک شیشه شیر استفاده میکند، پس از هر 30 تا 60 سی‌سی شیر، آروغ او را بگیرید. در مورد کودکانی که از شیر مادر تغذیه میکنند نیز پس از هر بار مکیدن سینه باید آروغشان گرفته شود.
-
حالت خوابیدن نوزاد
همیشه کودک خود را بر روی تشک سفت و به پشت بخوابانید. حتما توجه کنید اطراف کودک در گهواره یا رختخواب نباید بالش، پتوی کلفت، عروسکهای پشمالو و نرم وجود داشته باشند.
مطالعات نشان می‌دهند کودکانی که در حالات مختلف به جز قفا (خوابیدن به پشت) می‌خوابند، بیشتر دچار سندرم مرگ ناگهانی نوزاد می‌شوند. این امر در مورد تمام کودکان حتی آنهایی که رفلاکس و بیماری رفلاکس دارند صدق میکند.
کودکانی که در صندلی مخصوص ماشین به صورت خمیده می‌خوابند بیشتر دچار رفلاکس شده و بیشتر در معرض خطر سندرم مرگ ناگهانی نوزاد قرار دارند.
-
گرایپ واتر چیست؟ آیا ضرری ندارد؟
اگر چه گاهی اوقات برخی والدین برای کاهش علائم رفلاکس، گرایپ واتر را امتحان میکنند، شواهدی علمی برای تائید کارایی و تاثیر آن وجود ندارد. ترکیبات گرایپ واتر بستگی زیادی به کارخانه سازنده آن دارد اما بسیاری از انواع آن رازیانه، زنجبیل، نعنا، بابونه، بادرنجبویه و بی کربنات سدیم را شامل می‌شود.
سازمان جهانی بهداشت، دادن هر چیزی به جز شیر مادر به نوزادان زیر شش ماه را باعث افزایش خطر عفونت‌های باکتریایی، آلرژی‌های جدی و تحریک معده می‌داند. اگر مرتبا گریپ واتر به کودک بدهید ممکن است مشکلات جدی در شیمی خون کودک ایجاد شود.
در صورتی که می‌خواهید درمان خانگی یا طبیعی را برای رفلاکس کودک امتحان کنید، حتما ابتدا با متخصص اطفال مشورت کنید تا از بی خطر بودن آن مطمئن شوید. آقای دکتر هوشنگ خجسته، پزشک رسا، آماده‌‌ی ارائه‌ی هر مشاوره‌ای در خصوص درمان های خانگی برای کودکان هستند.
درمان دارویی ریفلاکس
در صورتی که تغییرات سبک زندگی کمکی نکرد ممکن است متخصص کودکان بررسی بیشتری بر روی سایر عوامل ایجاد کننده این علائم انجام دهد.
اگر چه داروهایی مانند رانیتیدین یا امپرازول برای درمان رفلاکس زیاد استفاده می‌شوند، اما تحقیقات، کارایی آنها در این زمینه را زیر سوال برده‌اند. عملکرد اصلی این داروها کاهش اسید معده است. چندین پژوهش انجام شده در این زمینه نشان می‌دهند که مصرف این داروها با درمان نکردن رفلاکس هیچ تفاوتی ندارد و نمی‌توانند علائم رفلاکس را بهبود بخشند.
یک نگرانی در مورد مصرف این داروها خطر عفونت است. اسید معده به صورت طبیعی از بدن در مقابل ارگانیسم‌های خطرناکی که در آب آشامیدنی و غذا وجود دارند، محافظت میکند. کاهش اسید معده می‌تواند خطر ابتلا به این نوع عفونت‌ها را افزایش دهد. پزشک بر اساس شدت علائم، درمان مناسبی از جمله دارو ممکن است تجویز نماید.
در صورتی که داروها و تغییر سبک زندگی نتوانست کمکی به بهبود علائم رفلاکس نماید و کودک در وزن‌گیری مشکل داشته یا حتی دچار عوارض دیگری شده است، ممکن است جراحی انجام شود.
سفت کردن عضله منقبض کننده مری باعث می‌شود اسید معده نتواند از آن عبور کرده و وارد مری شود. این نوع جراحی و نیاز به آن، به خصوص در نوزادان نادر است. این عمل جراحی که فاندوپلیکیشن (fundoplication) نام دارد، معمولا برای کودکانی انجام می‌شود که رفلاکس در آنها موجب مشکلات تنفسی شدید یا اختلال رشد شده است. آقای دکتر سید جواد سیدی، جراح کودکان رسا، پاسخگوی سوالات شما در این زمینه‌اند.
توجه داشته باشید رفلاکس در نوزادان وضعیتی قابل درمان است و معمولا با تغییرات سبک زندگی تحت کنترل قرار می‌گیرد. با پزشک‌تان درباره‌ی نگرانی‌های خود صحبت کرده تا او بتواند بهترین راه را برای کاهش علائم رفلاکس پیدا کند و هرگز بدون مشورت با متخصص اطفال هیچ درمان گیاهی یا شیمیایی انجام ندهید.
